Over Samhain, november en heiligen en zielen.

Gepubliceerd op 1 november 2018 door Willem

 

 

Laat ons eens een tijdje terug gaan in de geschiedenis; laat ons eens gaan naar bv. de 3e eeuw voor het begin van onze jaartelling. Dan zouden we nu, hier levend in Wallonië (een oude Keltische naam), ons opmaken voor het belangrijkste feest van het jaar.

We vieren dan de vooravond van Samhain, op 31 oktober als voorbereiding van het grote Nieuwjaarsfeest op 1 november dat geldt als het begin van een nieuw jaar.

We zitten hier midden in een Keltische cultuur die nog vele honderden jaren zou duren.

Voor de Kelten die in deze streken verbleven was dit tevens een tijd om met veel rituelen stil te staan bij het fenomeen van de dood als een poort die toegang gaf tot een nieuw leven.

Wij in onze cultuur zien en begrijpen de dood als een eindpunt en een onontkoombare tegenstelling van datgene dat wij leven noemen. Bij de dood eindigt het leven. Althans dat is onze opvatting die “leeft” binnen onze cultuur.

Laat dit nu uitgerekend een thema zijn dat we NIET hebben geërfd van de Kelten. 

Zij leefden de “triskell”, de drie-eenheids-gedachte, dat leven bestaat uit twee manifestatie-vormen die middels twee poorten zich aan ons voordoet. Het leven manifesteert zich in de zichtbare wereld middels het proces dat ze geboorte noemen en het verlaat deze zichtbare wereld weer om terug te keren naar de onzichtbare wereld via de poort van de dood.

De twee werelden, de zichtbare en de onzichtbare wereld, raken twee keer per jaar elkaar heel dicht en een eenvoudige overstap (of ontvoering naar) was dan heel wel mogelijk.

Op 1 mei vierden ze het Beltane -feest, waar in uitgebreide vruchtbaarheidsrituelen het nieuwe leven gevierd werd. Kinderen verwekt in die periode kwamen dan ter wereld rond midwinter en ontvingen de kracht en de sterkte en het uithoudingsvermogen dat bij de wintertijd hoort.

Op 1 november vierde men de poort naar de dood en het oude gebruik om in een uitgeholde biet een kaarsje te laten branden, zorgde ervoor dat de geesten die bij de andere wereld hoorden, niet per ongeluk de overstap zouden maken op het moment dat de scheidingslijn tussen beide werelden erg vaag was.

Het zal geen verbazing wekken dat ook dit feest vroeg of laat in onze tijd werd “ge-kerstend”, verchristelijkt, en volgens sommige bronnen was het de abt van Cluny die Samhain in 998 na Chr. omvormde tot Allerheiligen.

En terugkerend naar deze tijd zien we de komende dagen vele mensen met evenzoveel bossen chrysanten naar de kerkhoven trekken om eer te betuigen aan de dierbaren die hen zijn voorgegaan.

Want onoverkomelijk, zoals het levenswiel dicteert dat eeuwig blijft rondgaan, komen ook wij een keer aan de beurt en hopen we in stilte dat iemand zich ons dan nog zal herinneren.

 

 

November, de negende maand van het al-oude jaar, verraadt in zijn naam verder geen enkele betekenis.

Niets verwijst naar het thema van de dood, de overgang, de andere wereld, het verborgene.

Het klinkt nog enigszins door in de namen Allerheiligen en Allerzielen en het feit dat het zelfs een zondag is in Belgie, geeft toch wel aan dat het een bepaalde status heeft en had.

De verzameling kardinalen die lang geleden tijdens meerdere kerkvergaderingen de feestdagen-kalender hebben vastgesteld, deden dit onder andere om de behoefte van het volk de oude feesten te blijven vieren, de wind uit de zeilen te nemen.

Verbieden bleek geen zin te hebben. Heidense feesten hadden zo’n sterk collectief karakter dat het (heidense) volk hier stug aan vast hield.

Vandaar dat de feesten gewoon langzaam aan in een nieuw jasje gehesen werden en als het ware ge-kerstend werden.

De tijd vergleed, de Joods-Christelijke cultuur werd main-stream in West-Europa en ook Wallonië verloor haar oude rituelen en haar mystieke verbinding middels de feesten. Er kwam zoiets als beschaving voor in de plaats.

Een beschaving die uiteindelijk in de ban kwam van een nieuw geloof, het geloof dat gouden bergen beloofde voor iedereen; 

de nieuwe cultuur die economische groei heet en opereert in een liberaal kapitalistisch systeem.

Ik kan me nog herinneren dat in de winkels van de winkelgalerij die tegenover ons huis lag, er in de etalages men nauwkeurig de verschillende feestdagen van het jaar kon volgen aan de hand van de versieringen die verschenen in de etalages.

Recht tegenover ons huis stond een huisje midden op het winkelplein dat werd opgebouwd in minder dan een dag. De winkeliersvereniging had dat zo georganiseerd dat Sinterklaas daar dan spreekuur in hield, ’s middags tussen 16.00 en 18.00 uur.

Je mocht dan bij hem op bezoek en met bibberende handjes, blauw van de kou en knikkende knieën ging je dan aan de hand van je moeder binnen op de twee dagen dat hij daar audiëntie hield. 

Op 3 en 4 december.

Op de ochtend van 6 december was het huisje plotsklaps in de nacht verdwenen en een paar dagen later begon er iets in de etalages van de winkels te veranderen. Alle pepernoten die in alle mogelijke hoeken waren gestrooid, waren door evenzo vele muizen waarschijnlijk meegevoerd naar evenzo vele holen. 

Er voor in de plaats verscheen er overal groen. Verse groene dennentakken met die aanstekelijke geur die een belofte inhield. Een belofte van…

Nooit zagen we ook maar één takje groen in de tijd van Sinterklaas of daarvoor. Ondenkbaar.

Maar ja. In de winkeliersvergadering van de gezamenlijke winkeliers van onze winkelgalerij had men respect voor. Achtte men nog…

Die ene belofte die niets met geld of geluk te maken had. 

Maar met gedragen worden door.

Met verbonden zijn met een groter iets dat zich in deze feesten uitdrukte en dat we dan samen vierden.

Ik word ouder, nostalgischer, maar toch…

We raken iets kostbaars kwijt en ik zal blijven vertellen opdat we weer terughalen wat ons eens verbond.

Zegt het voort.

 

 

PS

Ik was van plan nog een heel verhaal te vertellen over waarom de Schorpioen is verbonden met deze tijd van het jaar dat loopt van ongeveer 23 oktober tot 22 november maar dat zal voor een andere keer zijn.

De kracht die de hand met de pen voert, beweegt naar waar hij wil….

 

© Willem Versteeg

31-10-2018

Meld je aan met je E-mailadres en blijf automatisch op de hoogte van ons nieuws: