De maanden van het jaar
In mijn serie de kosmische achtergronden van de feestdagen sta ik deze maal eens stil bij de namen van de maanden.
Vandaag 1 april is een mooie dag, tevens Pasen, om te beginnen met een serie waarin we stil staan bij de achtergrond van de namen van de maand.
Voordat we beginnen met april sta ik eerst even stil bij het feit dat we het jaar indelen in een twaalftal perioden.
Misschien heb je ooit wel eens gehoord van het begrip gros. Dit is een oude handelsmaat die het getal 144 aangeeft. Twaalf maal twaalf.
Dit stamt uit een tijd dat we het getal twaalf gebruikten in de handel. Twaalf is namelijk een “handig” getal voor de handel want het laat zich door veel andere getallen delen. Twee maal zes, drie maal vier, vier maal drie, zes maal twee. De reden dat ik “handig” tussen aanhalingstekens zet daar kom ik straks op terug.
Bij tien is dat wat minder handig. Reden waarom er vroeger vaker met het zg. twaalftallig stelsel gewerkt en gerekend werd. In Engelstalige landen wordt dat af en toe nog gedaan.
Nog langer geleden was het de gewoonste zaak van de wereld om met twaalftallen en zelfs met zestigtallen te werken.
Alles in de hand hebben.
Als je je hand opent dan kun je met je duim, van links naar rechts de bovenste drie kootjes van je vier vingers aanraken, daaronder nog een rijtje van vier kootjes en daaronder nog eens vier.
De meest oorspronkelijke en eenvoudige manier om met één hand tot twaalf te tellen.
Op één hand stond elke vinger voor een twaalftal en aangezien je vijf vingers hebt kun je makkelijk tot zestig tellen.
En met twee handen kom je zo een heel eind.
Zo boven zo beneden.
Deze twaalf die dus wonderlijk verbonden is met ons lichaam vinden we ook terug in een kosmisch verschijnsel dat de mensheid vanaf het moment dat hij op de aardrol rondliep reeds vaststelde.
In een jaar tijd merkte de mens dat er zich aan het firmament een ritmisch schouwspel voltrekt dat zich telkens opnieuw herhaalt. De metgezel van de aarde, de maan, toont elke dag een iets anders gezicht dat loopt van onzichtbaar tot haar volle gezicht met alle stadia daar tussenin. En dat gebeurt welgeteld twaalf maal per jaar. Heel af en toe, wanneer de eerste volle maan in de eerste week van januari valt, gebeurt het wel eens dat er een dertiende volle maan te zien is eind december, maar doorgaans tellen we twaalf volle manen in een jaar.
En zo ontstonden de twaalf maanden van het jaar. In allerlei opzichten een handige tijdsindeling die we nog altijd gebruiken. Het werd de basis voor allerlei vormen van kalenders maar daar zullen we nu verder niet op in gaan.
De twaalf perioden van het jaar.
Afhankelijk van de cultuur waarbinnen je leeft zul je merken dat het begin van het jaar, het moment dat je de eerste maand begint te tellen, voor iedere cultuur anders is. Er zijn zelfs culturen die een andere jaartelling gebruiken. Daarover is ook veel te vertellen en te begrijpen, maar ook dat is voor een andere keer. We staan nu even stil bij de algemene afspraak die wereldwijd gehanteerd wordt en die betreft het feit dat we op 1 januari het begin plaatsen van het nieuwe jaar en dat we van daaraf beginnen te tellen.
Wat door alle tijden en alle culturen heen hetzelfde bleef is het feit dat het jaar in twaalf perioden wordt opgedeeld.
De twaalf maanden van het jaar.
Lang voordat de Romeinen de namen van de maan-den vastlegden waren er reeds culturen die het verschil in karakter van elke maand bemerkten en dit op een bepaalde manier trachten uit te drukken. Daarbij keken zij enerzijds naar wat er gebeurde in de hen omringende natuur en aan de andere kant keken zijn naar wat er aan het firmament gebeurde. En zo zochten zij naar een betekenisvolle samenhang.
Vandaag de dag spreken we over primitieve samenlevingen, omdat we van ons zelf vinden dat wij zo veel verder staan in onze kennis. Een vorm van lichte zelfoverschatting?
Feit is dat die culturen van toen geloofden dat het leven gestuurd werd vanuit een onzichtbare bron die ver buiten hen lag. Daar ergens in de hemel. En dat daar een kracht werkzaam was die hier op de aarde tot uitdrukking kwam.
Voor hen was de natuur niets anders dan de tot uitdrukking gebrachte werkzaamheid van een onzegbare scheppende kracht.
Wat er dus in de natuur tot uitdrukking kwam, zeg bv. in de periode van het jaar die loopt van 21 maart tot 20 april, was de uitdrukking in de aardse vorm van een geestelijk idee.
Men keek naar buiten en zag het natuurgebeuren, de eerste tekenen van een nieuw begin, dat wat we nu lente noemen en men keek omhoog en zag de zon passeren door een deel van het firmament. In dat deel stonden talloze sterren. En een aantal daarvan waren zo gegroepeerd dat de mensen toen daar een beeld of een figuur of een teken in zagen en op die manier het verband legden tussen wat er daarboven gebeurde en wat er hier onder gebeurde. Niet direct oorzakelijk. Maar meer vanuit samenhangen gedacht.
Meer in termen van signatuur en synchroniciteit.
Zo werden de namen van de dierenriem, de sector aan de hemel waar de zon doorheen trekt gedurende een jaar, verbonden met de perioden van het jaar.
In hun keuze voor de juiste naam van de maand liet men zich toen leiden door het synchrone gebeuren aan de hemel in relatie tot de manifestatie ervan in de aardse natuur.
Alsof elke maand de geestelijke wereld een nieuwe impuls naar de wereld stuurde die middels de natuur tot uitdrukking gebracht werd.
Zo geloofde men dat in de periode tussen 21 maart en 20 april niet enkel de wereld een specifieke impuls ontving die in de natuur tot uitdrukking werd gebracht maar dat ook de mensheid de keuze kreeg om afgestemd op die nieuwe idee de cultuur een overeenkomstige impuls te geven om zo op die manier mee te werken aan een zich ontvouwende schepping.
De Soemeriers in het Irak van zo’n 4000 voor Chr. gaven aan de periode de naam Ram. En de Ram stond dan symbool voor de kracht die dan in de natuur en de mensheid het sterkst tot uitdrukking komt.
Vandaag de dag zeggen we dan dat de archetypische kracht verbonden met het vermogen van het initiatief, het doorbreken naar iets nieuws, die diep in de menselijke psyche verankert ligt, sterk op de voorgrond treedt en vraagt om uitdrukking.
In de menselijke beleving spreken we vandaag dan van emergentie, in de natuur werkt zij on-ophoudelijk, van nature, door in alle rijken.
Wel, terug naar het begin.
Ons jaar start niet meer op 21 maart, maar ons archetypische jaar doet dat nog altijd wel.
In deze periode valt het begin van de maand april. Reden te meer om daar dan eens bij stil te staan.
We zien elkaar terug volgende week 8 april voor het vervolg van dit verhaal.
© Willem Versteeg
